Kumar Bağımlılığı Nedir?
Kumar bağımlılığı (Gambling Disorder), kişinin kumar oynama davranışını kontrol edememesi ve bu durumun kişisel, sosyal ve ekonomik yaşamında ciddi bozulmalara neden olması durumudur. DSM-5'te "Madde İlişkili Olmayan Bağımlılık Bozuklukları" kategorisinde yer alan tek davranışsal bağımlılıktır.
Kumar bağımlılığı tedavi sürecimizde karşılaştığımız vakaların %85'inde finansal kriz, %70'inde aile içi çatışmalar ve %60'ında depresyon/anksiyete eşlik etmektedir. Bu nedenle tedavi yaklaşımımız multidisipliner ve bütüncül olmalıdır.
Kumar Bağımlılığı İstatistikleri
Türkiye Verileri:
- • Yaygınlık oranı: %0.6-1.2
- • Erkek/Kadın oranı: 3:1
- • Ortalama başlangıç yaşı: 18-25
- • Online kumar artış oranı: %400 (2020-2023)
Ekonomik Etkiler:
- • Ortalama borç miktarı: 150,000 TL
- • İflas oranı: %35
- • İş kaybı riski: %45
- • Boşanma oranı: %50
Kumar Türleri ve Risk Seviyeleri
Yüksek Risk Kumar Türleri
Hızlı sonuç, yüksek frekans, sürekli erişim
- • Online slot makineleri, canlı casino
- • Spor bahisleri (canlı bahis)
- • Sanal oyunlar, e-spor bahisleri
Orta Risk Kumar Türleri
Haftalık/günlük çekilişler
- • Milli Piyango, Şans Oyunu
- • At yarışı, köpek yarışı
- • Tombala, bingo
Düşük Risk Kumar Türleri
Nadir, düşük tutarlı
- • Yılbaşı piyangosu
- • Hayır kurumu çekilişleri
- • Sosyal oyunlar (arkadaş arası)
Tetikleyici Faktörler
Kumar bağımlılığında tetikleyici faktörlerin anlaşılması, hem önleme hem de tedavi açısından kritik öneme sahiptir. Bu faktörler biyolojik, psikolojik ve sosyal olmak üzere üç ana kategoride incelenir.
Biyolojik Faktörler
Genetik Yatkınlık:
- • Aile öyküsü (%50 kalıtsal risk)
- • Dopamin reseptör varyasyonları
- • Serotonin transporter polimorfizmleri
- • İmpulsivite genlerindeki mutasyonlar
Nörobiyolojik Süreçler:
- • Ödül sisteminde desensitizasyon
- • Prefrontal korteks hipoaktivasyonu
- • Amigdala hiperaktivitesi
- • Near-miss etkisi (neredeyse kazanma)
Psikolojik Faktörler
Bilişsel Çarpıtmalar
- • Kontrol yanılgısı: "Sistemimi buldum" düşüncesi
- • Kumar safsatası: "Şu ana kadar kaybettim, şimdi kazanmalıyım"
- • Süperstisyöz düşünce: "Şanslı objeler, ritüeller"
- • Near-miss yorumlama: "Az kalsın kazanacaktım"
Kişilik Özellikleri
- • Yüksek impulsivite ve risk alma
- • Düşük öz saygı ve kendine güven
- • Perfeksiyonist eğilimler
- • Heyecan arayışı (sensation seeking)
Eşlik Eden Ruh Sağlığı Sorunları
- • Depresyon (%76 komorbidite)
- • Anksiyete bozuklukları (%60)
- • ADHD (%20)
- • Madde kullanım bozuklukları (%25)
Sosyal ve Çevresel Faktörler
Sosyal Tetikleyiciler:
- • Akran baskısı ve sosyal ortam
- • Kumar oynayan arkadaş çevresi
- • Sosyal medyada kumar içerikleri
- • Kumar reklamları ve sponsorluklar
Çevresel Koşullar:
- • Finansal stres ve borçlar
- • İş kaybı, ekonomik kriz
- • Aile içi çatışmalar
- • Sosyal izolasyon
Tetikleyici Harita Oluşturma
Kişisel tetikleyicilerinizi belirlemek için şu soruları yanıtlayın:
Duygusal Tetikleyiciler:
- • Hangi duygular kumar isteği yaratıyor?
- • Stresli dönemlerde artış var mı?
- • Yalnızlık hissettiğinizde ne oluyor?
Durumsal Tetikleyiciler:
- • Hangi mekanlar riskli?
- • Kimlerle birlikteyken kumar oynuyorsunuz?
- • Günün hangi saatleri daha riskli?
Belirtiler ve Tanı
Kumar bağımlılığının erken tanısı, iyileşme sürecinin başarısını doğrudan etkiler. DSM-5 kriterlerine göre tanı konulması ve klinik değerlendirme sürecinin doğru yürütülmesi gerekir.
DSM-5 Kumar Oynama Bozukluğu Kriterleri
Son 12 ay içinde aşağıdakilerden 4 veya daha fazlasının bulunması gerekir:
Aynı heyecanı yaşamak için artan miktarlarda para yatırma ihtiyacı
Kumar oynamayı azaltma/bırakma çabalarında huzursuzluk
Kumar oynamayı kontrol/azaltma/bırakma çabalarının tekrar tekrar başarısızlığa uğraması
Kumar ile sık sık meşgul olma (geçmiş deneyimleri yeniden yaşama, gelecek girişimleri planlama)
Stresli olduğunda kumar oynama eğilimi
Para kaybettikten sonra başka bir gün geri dönerek kaybı telafi etmeye çalışma
Kumar oynama miktarını gizlemek için yalan söyleme
Kumar nedeniyle önemli bir ilişki/iş/eğitim fırsatını tehlikeye atma
Kumar kaynaklı mali sıkınta için başkalarına bağımlı hale gelme
Şiddet Belirleme: 4-5 kriter = Hafif, 6-7 kriter = Orta, 8-9 kriter = Şiddetli
Klinik Değerlendirme Araçları
Standart Testler:
- • SOGS: South Oaks Gambling Screen
- • PGSI: Problem Gambling Severity Index
- • GA-20: Gamblers Anonymous 20 Questions
- • IGDT: Internet Gaming Disorder Test
Ek Değerlendirmeler:
- • Mali durum analizi
- • Aile işlevsellik değerlendirmesi
- • Komorbid psikiyatrik durumlar
- • Risk faktörleri mapping
Erken Uyarı Belirtileri
Aile üyeleri ve yakınlar için dikkat edilmesi gereken işaretler:
Mali Belirtiler:
- • Açıklanamayan para kayıpları
- • Kredi kartı borçları
- • Fatura ödemelerinde gecikme
- • Değerli eşyaların kaybolması
Davranışsal Belirtiler:
- • Gizli telefon konuşmaları
- • İnternet geçmişini silme
- • Ani ruh hali değişimleri
- • Sosyal etkinliklerden kaçınma
Fiziksel Belirtiler:
- • Uyku bozuklukları
- • İştah değişimleri
- • Baş ağrıları, gerginlik
- • Kişisel bakımda ihmal
Kendine Yardım Stratejileri
Kumar bağımlılığından kurtulmanın ilk adımı problemi fark etmek ve değişim için harekete geçmektir. Bu süreçte kullanabileceğiniz pratik stratejiler motive edici ve güçlendirici olabilir.
STOP Tekniği
Kumar isteği geldiğinde uygulanacak acil müdahale tekniği:
STOP
Hareketi durdur, derin nefes al
TAKE A BREATH
5 dakika bekle, isteğin geçmesini gözlemle
OBSERVE
Düşünce ve duygularını gözlemle
PROCEED
Alternatif aktiviteyle devam et
Mali Güvenlik Önlemleri
Acil Önlemler (İlk 24 Saat)
- • Tüm kredi kartlarını iptal edin veya limitlerini 0'a indirin
- • İnternet bankacılığı şifresini değiştirin ve güvenilir birine verin
- • Kumar sitelerini bloke eden yazılım yükleyin (Cold Turkey, Gamban)
- • Nakit paranızı güvenilir birine teslim edin
Orta Vadeli Önlemler (İlk Hafta)
- • KKGM'ye başvurarak kendinizi kumar sitelerinden yasaklayın
- • Banka hesaplarınızı başka kişi adına transfer edin
- • Borç yeniden yapılandırma için mali danışman ile görüşün
- • Sosyal medya hesaplarınızdan kumar reklamlarını engelleyin
Uzun Vadeli Stratejiler
- • Aylık bütçe planı oluşturun ve takip edin
- • Otomatik tasarruf sistemleri kurun
- • Mali okuryazarlık eğitimi alın
- • Borç ödeme planı hazırlayın ve uygulayın
Alternatif Aktivite Listesi
Kumar isteği geldiğinde yapabileceğiniz alternatif aktiviteler:
Fiziksel Aktiviteler:
- • 15 dakika yürüyüş
- • Spor salonuna gitme
- • Ev temizliği
- • Bahçe işleri
Sosyal Aktiviteler:
- • Aile/arkadaş ziyareti
- • Telefon görüşmesi
- • Grup etkinliklerine katılım
- • Gönüllülük çalışmaları
Yaratıcı Aktiviteler:
- • Kitap okuma
- • Müzik dinleme/çalma
- • Resim/el sanatları
- • Yazı yazma
Günlük İzleme Formu
Her gün doldurabileceğiniz kısa form:
0=Hiç istek yok, 10=Çok güçlü istek
(Stres, yalnızlık, para sorunu vb.)
(STOP tekniği, alternatif aktivite vb.)
1=Çok kötü, 10=Mükemmel
Profesyonel Tedavi
Kumar bağımlılığında profesyonel tedavi, kendine yardım stratejileri ile birleştiğinde en etkili sonuçları verir. Bilişsel Davranışçı Terapi ve Motivasyonel Görüşme teknikleri temel yaklaşımlarımızdır.
BDT Tabanlı Kumar Tedavisi
Bilişsel Yeniden Yapılandırma (6-8 seans)
Kumar ile ilgili çarpıtılmış düşünceleri belirleme ve değiştirme, şans oyunları hakkında gerçekçi düşünme
- • "Kumar safsatası" düzeltme
- • Kontrol yanılgısı ile çalışma
- • Olasılık kavramını öğrenme
Davranışsal İmajinasyon (4-6 seans)
Kumar oynamanın olumsuz sonuçlarını canlı olarak hayal etme, pozitif gelecek vizyonu oluşturma
- • Kumar sonrası pişmanlık hissini hatırlama
- • Mali kayıpların aile üzerindeki etkisi
- • Kumar-free yaşamın avantajları
Tetikleyici Yönetimi (4-6 seans)
Kişisel tetikleyicileri belirleme, kaçınma stratejileri geliştirme, alternatif başa çıkma yöntemleri
- • Risk durumları mapping
- • Exposure teknikleri
- • Response prevention
Grup Terapisi Modeli
8-10 katılımcı ile 16 haftalık kapalı grup:
1-4. Hafta
Tanışma, güven inşa etme, motivasyon artırma
5-8. Hafta
Bilişsel çarpıtmaları düzeltme, beceri öğrenme
9-12. Hafta
Tetikleyici yönetimi, stress management
13-16. Hafta
Nüks önleme, gelecek planlama
İlaç Tedavisi Seçenekleri
Psikoterapiye ek olarak psikiyatrist kontrolünde kullanılabilecek ilaçlar:
SSRI Antidepresanlar
Endikasyon: Eşlik eden depresyon, anksiyete, impulse control
Etkinlik: Kumar sıklığında %25-40 azalma
Naltrexone
Endikasyon: Kumar isteğini azaltma, ödül sistemini modüle etme
Etkinlik: Placebo'ya göre %45 daha etkili
Mood Stabilizers
Endikasyon: Impulsivite kontrolü, ruh hali dengesi
Etkinlik: Özellikle bipolar komorbidite durumunda etkili
Tedavi Başarı Göstergeleri
Kısa Vadeli Hedefler (3 ay):
- • Kumar oynamama süresi
- • Mali güvenlik önlemlerinin uygulanması
- • Tetikleyici durumlarla başa çıkabilme
- • Depresyon/anksiyete semptomlarında azalma
Uzun Vadeli Hedefler (12 ay):
- • İlişkilerde iyileşme
- • Mali durumda stabilizasyon
- • İş/sosyal işlevsellikte artış
- • Yaşam kalitesinde belirgin iyileşme
Aile Yaklaşımları
Kumar bağımlılığı sadece bireyi değil tüm aileyi etkiler. Aile terapisi yaklaşımımızda hem bağımlı kişiye hem de aile üyelerine destek sağlayarak iyileşme sürecini hızlandırırız.
Kumar Bağımlılığının Aile Üzerindeki Etkileri
Mali Etki
- • Birikmiş borçlar
- • Ev/araba kaybı riski
- • Yaşam standardında düşüş
- • Çocukların eğitim masrafları
Duygusal Etki
- • Güven kaybı
- • Anksiyete, depresyon
- • Öfke, hayal kırıklığı
- • Suçluluk hisleri
Sosyal Etki
- • İlişkilerde gerilim
- • Sosyal izolasyon
- • Çocuklarda davranış sorunları
- • Toplumsal damgalanma
Aile Müdahale Programı
Kriz Müdahalesi (1-2 seans)
Acil mali güvenlik önlemleri, güvenlik planı oluşturma, aile güvenliğini sağlama
Psikoeğitim (3-4 seans)
Kumar bağımlılığı hastalığı, enabling davranışları, co-dependency hakkında bilgilendirme
İletişim Becerileri (4-6 seans)
Etkili iletişim, sınır koyma, çatışma çözme becerilerini geliştirme
Güven Yeniden İnşası (6-8 seans)
Güven onarım süreçleri, şeffaflık protokolleri, sürdürülebilir ilişki stratejileri
Destekleyici Yaklaşımlar
- • Duygusal destek verme (yargılamadan)
- • Tedavi sürecine katılım
- • Finansal kontrolü paylaşma
- • Alternatif aktiviteler planlama
- • Kendi bakımını ihmal etmeme
- • Sabırlı ve tutarlı olma
Enabling Davranışları
- • Kumar borçlarını ödeme
- • Para verme, kredi çekme
- • Yalanları örtbas etme
- • Sürekli kontrol etme
- • Tehdit etme, ultimatom verme
- • Sorumluluklarını üstlenme
Çocuklar İçin Özel Yaklaşım
Kumar bağımlısı ebeveyne sahip çocuklar için:
Yaş Grubuna Göre Açıklama:
- • 6-9 yaş: "Anne/baba hasta, tedavi oluyor"
- • 10-13 yaş: Basit bağımlılık kavramı
- • 14+ yaş: Dürüst ve açık iletişim
Koruyucu Faktörler:
- • Rutin ve güvenlik sağlama
- • Çocuk terapisi (gerekirse)
- • Okul desteği
- • Aile dışı güven figürleri
Sonuç ve Eylem Adımları
Kumar bağımlılığı ciddi ama tedavi edilebilir bir hastalıktır. Erken müdahale, uygun tedavi yaklaşımları ve güçlü sosyal destek ile tam iyileşme mümkündür. Önemli olan ilk adımı atmak ve profesyonel yardım almaktır.
Acil Eylem Planı
Kriz Durumunda
İntihar düşünceleri, şiddet tehdidi, büyük mali kayıp durumunda 112'yi arayın
İlk 24 Saat
Mali güvenlik önlemleri, kumar sitesi blokajı, destek kişisi belirleme
İlk Hafta
Profesyonel destek almaya başlama, KKGM'ye başvuru
Kumar Bağımlılığı Tedavisi için
Kumar çukurundan çıkmanın ilk adımı profesyonel destek almaktır. Geciktirmeden iletişime geçin.
